Con tầu & sân ga

Con tầu sân ga” đặc biệt ghi dấu sự xuất hiện của một thần đồng thi ca: nhà thơ nữ Ngân Giang.
 Những câu thơ người ta ghi nhận được từ đầu đời của “nàng” là về con tầu, về sân ga, và đã khiến hầu như tất cả giật mình: 

Tầu về, rồi tầu lại đi
Khối vô tình ấy nhớ gì sân ga!
Ngân Giang thốt ra hai câu ấy khi cô mới 6 tuổi. Vâng, sáu tuổi.
Ra đời ngày 20 tháng 3, 1916 tại Thường Tín, Hà Ðông với cái tên Ðỗ Thị Quế, cô không được đi học, may nhờ có bà bác gái là một nữ đông y sĩ dạy cho chữ Nho, dạy làm thơ Ðường, nên cô Quế vốn đã thông minh, trở nên văn hay chữ tốt. 
Cô có thơ đăng báo đầu tiên năm 8 tuổi, và đó là một bài thơ Vịnh Kiều, và đăng trên tờ Ðông Pháp năm 1924. 
Cô cũng được tờ báo này mời viết cho mục Những Tư Tưởng Hay, và tới 13 tuổi viết cho Trung Bắc Tân Văn.
 Cô cộng tác với hầu hết báo chí lừng danh hồi ấy, song hai câu thơ sân ga, con tầu lạ thay, chính là cuộc đời của nữ sĩ: ba đời chồng, 10 đứa con, và sống một mình vào những năm tháng dài khi có tuổi.
Tôi đứng bên này cửa khổ đau
Bên kia người dạo, biết chi sầu.
Dọc đời rải rác muôn ga đón,
Khó nỗi ngồi chung một chuyến tầu. 

(Huy Cận, Cách Xa)
Ðó là một tâm sự tác giả Lửa Thiêng nói cho nhiều người.
 Nhà thơ Hồ Dzếnh, tác giả Chuyến Tầu Ðời, cũng nói giùm người ta những tâm sự khác:
Tôi sinh cách mấy nghìn sau
Vẫn bền thiên luật: lên tầu xuống ga.
Ðường đời bóng núi sông qua
Nay đang nắng mới, mai là cảnh xưa.
Có tôi tầu vẫn đông thừa
Không tôi chợ chẳng hề thưa vắng người.
Mất. Còn có nghĩa gì tôi
Tôi là chút ít của đời chút không.
...Từng phen gió lạnh bay vào
Ngẩn ngơ ta xuống ga nào hở em?
Có những người từ thủ đô miền Bắc vào thủ đô miền Nam, tính rời bỏ quê quán để đi lập nghiệp ở xứ khác, như nhà thơ Nguyễn Bính, nhà văn Thanh Nam, thuộc lớp những người chỉ chịu đặt chân xuống ở ga cuối cùng:
Xe lửa qua Gôi, qua Ninh Bình
Lần lần xe lửa tuốt vô Thanh
Quay về đất Bắc, em thầm nhủ
Nơi ấy quê ta, ôi cảm tình.

Một buổi sớm mai đến Sài Gòn
Thân em chẳng khác con chim con
Bơ vơ trong xứ người xa lạ
Rộn những phồn hoa... 

(Nguyễn Bính, Lá thư về Bắc)


Có những nơi chốn không đợi chờ ai, cho dù có biết bao nhiêu chuyến tầu qua lại: “Ngẩn ngơ ta xuống ga nào hở em?” Ngay cả có những chuyến tầu chỉ để độc hành. 
Nhà thơ Hồ Dzếnh đi với bạn, nhưng cả hai không chỗ dừng chân. Huy Cận thì không có cả một người đồng hành: “Dọc đời rải rác muôn ga đón, Khó nỗi ngồi chung một chuyến tầu.” (Bài bên trên) Ðấy là nói về những con tầu, những lữ khách, những kẻ bôn ba lên ngược xuống xuôi. 
Nhà thơ Hoài Khanh trái lại, làm một bài thơ dài cho một kẻ chờ đợi, mong ngóng.
 Tâm sự một nhà ga. Ông coi mình không phải khách giang hồ, mà là kẻ an phận. 
Giống như Ngân Giang coi mình là một sân ga, nên trách con tầu, hay những kẻ trên tầu là “khối vô tình ấy nhớ gì sân ga,” nhà thơ Hoài Khanh đã gửi gấm rất nhiều khi xuất bản thi phẩm Thân Phận (1962).
 Hoài Khanh tên thật là Võ Văn Quế, xuất bản thi phẩm đầu tay mấy năm trước, nhan đề là Dâng Rừng.
 Ðó là năm 1957, đó là Sài Gòn của lớp vừa trên dưới 20 tuổi chúng tôi. 
Tôi chưa tới 20, Hoài Khanh hơn tôi vài tuổi, trầm hơn, nhũn nhặn hơn, và chịu đựng hơn trong nhiều vấn đề.
 Chúng tôi cùng làm thơ, gửi đăng trên hầu hết các báo thời ấy, nay cũng chẳng nhớ là những báo nào, nếu không lục tìm từ những ngăn sách bụi bậm.
 Anh từng làm thư ký tòa soạn tạp chí Giữ Thơm Quê Mẹ của sư ông Nhất Hạnh vào 3 năm sau. 
Tờ báo đã qui tụ những tác giả tên tuổi, và phần lớn là những người muốn đứng ngoài cuộc chiến, không tham dự cuộc chiến. Nhà ga ở đây đóng vai một nạn nhân, một kẻ bị bỏ lại:
Tâm sự một nhà ga

...Chao ôi là heo hút!
Buồn chất nhiều lên mái ngói sân ga
Nghìn ngày đón những tầu qua
Cô đơn dâng những lòng toa mỏi mòn
Tầu đem cho hết muôn trùng
Ga buồn rũ rượi ngày mong tháng chờ.
Biết bao giờ, đến bao giờ
Cố nhân thì chỉ hững hờ mà thôi
Khách qua tầu đã xa rồi
Là thôi còn một góc trời chênh vênh.
Nắng mưa còn thắm ân tình
Dâng đời tất cả, riêng mình héo hon.
Tầu qua tầu lại vẫn còn
Ngói trơ sương nắng dáng mòn cỏ rêu...
Lệ ai nhỏ ướt sân thềm
Tầu qua thì cả ân tình theo qua...
(Hoài Khanh, Thân Phận) 
                                         
                                 St ,unknow author